کردی نور لپی نورا قرآنێ
رِسَالَەیَا نُورِێ چِە یَە؟
کُلِّیَاتَا رِسَالَەیِێنْ نُورْ کُو هَقِیقَتِێنْ قُرْآنِێ بِآوَایَکِی گُنْجَاڤِی فَامَا عِلْمِێنْ مُثْبَتْ رَاڤَە ؤُ إثْبَاتْ دِکَە، بَرْسِڤَا پِرْسُ ومَثَلَەیِێنْ هَرِی گِرِیبْگْ ئِێنْ ژِبُۆ هَرْ إنْسَانَکِی دِدَە. وَکِی نُمُونَە “کِیمَە اَزْ؟ ژِ کُو تِێمْ؟ بْکُو ڤَە دِچِمْ؟ اَڤْ هَمُو مَخْلُوقْ ژِ کُو تِێنُ وبِکُو ڤَە دِچِنْ؟ مَاهِیَتُ وهَقِیقَتِێنْ وَانْ چِنَە؟” جَوَابِێنْ ڤَانْ پِرْسَانْ بِآوَایَکِی زَلَالُ وقَطْعِی، بِرِێبَازَکَە بَالْکِێشُ وبِڤَگُۆتِنَکَە دَلُالْ بَیَانْ دِکَە ؤُ رُوحُ وعَقْلُانْ تَنْوِیرُ تَطْمِینْ دِکَە، بِنُورْ دِکَە ؤُ تِێرْ دِکَە.
رِسَالَەیَا نُورِێ تَفْسِیرَکَە چَاوَا یَە؟
تَفْسِیرْ دُو جُرَەیَە. یَكْ ژِێ تَفْسِیرِێنْ مَعُلُومِنْ کُو عِبَارَەیِێنْ قُرْآنِێ ؤُ وَاتَەیِێنْ کَلِمَە ؤُ هَڤُۆکِێنْ وِێ بَیَانْ ؤُ رَاڤَە ؤُ إثْبَاتْ دِکِنْ. دُوَیَمِینْ جُرَە تَفْسِیرْ ژِی: هَقِیقَتِێنْ اِیمَانِی یِێنْ قُرْآنِێ بِدَلِیلِێنْ قَوِینْ بَیَانْ، إثْبَاتُ ورَاڤَە دِکِنْ. گَلَكْ گِرِینْگِیَا ڤِێ جُرَەیِێ هَیَە. تَفْسِیرِێنْ مَعْلُومْ ئِێنْ ظَاهِرْ جَارِنَانْ ڤِێ جُرَەیِێ بِآوَایَکِی کُرْتَایِی دِهُنْدِرِینِنْ لِێ بَلِێ رِسَالَەیِێنْ نُورْ رَاسْتَەرَاسْتْ ڤِێ بَشَا دُویَمِینْ وَکِی أسَاسْ گِرْتِیَە، تَفْسِیرَکَە مَعْنَوِیَە کُو بِآوَایَکِی نَبِینَايِی وَانْ فَیْلَسُۆفِێنْ رِکْدَارْ ژِی دِسَتِمِینَە.
رِسَالَەیَا نُورْ!.. تَفْسِیرَکَە بِنُورْ آ آیَتِێنْ قُرْآنِێ… ژِ سَرِی حَتِا دَاوِی بِحَقِیقَتِێنْ اِیمَانُ وتَوْحِیدِێ بُرْهَانْکِرِی… لِگُرِی فَامَا هَرْ جُرَە ؤُ چِینَا گَلْ هَاتِیَە آمَادَەکِرِنْ… بِعِلْمِێنْ مُثْبَتْ تَجْهِیزْکِرِی… شِکْبَارِێنْ بِوَسْوَسَە إقْنَاعْ دِکَە… ژِ کَسِێ هَرِی عَوَامْ حَتَا یِێ هَرِی خَوَاصْ خِطَابِی هَرْ کَسِی دِکَە ؤُ فَیْلَسُۆفِێنْ هَرِی رِکْدَارْ ژِی مَجْبُورِی تَسْلِیمِێ دِکَە.
رِسَالَەیَا نُورْ! کُلِّیَاتَکَە بِنُورْ… سَدُ وسِهْ بَرْهَمْ… بِآوَایِێ رِسَالَەیِێنْ مَزِنُ وپِچُوكْ پَڤْ رَە… ژِ إحْتِیَاجِێنْ سَدْسَالِێ رَە تَامْ بَرْسِڤْ دِدَە… عَقْلُ وقَلْبِێ مِرُۆڤْ تَامْ تَطْمِینْ دِکَە… دِ سَدْسَالَا بِیسْتِی دَە تَفْسِیرَکَە مَعْنَوِی – نَە لَفْظِی یَە – یَا قُرْآنَا پِیرُۆزْ…
إثْبَاتْ دِکَە!.. هَمِی شِكُ وپِرْسِێنْ کُو تِێنَە عَقْلِێ مِرُۆڤْ… مَرْتَبَەیِێنْ اِیمَانِێ ژِ ذَرَّەیَانْ حَتَا رُۆژِێ… وَحْدَانِیَتَا إلهِی… حَقِیقَتَا نُبُوَّتِێ…
دِپَیِیتِینَە!.. ژِ طَبَقَەیِێنْ أرْضُ وأسْمَانَانْ، ژِ بَحْثَا مِلْیَاکَتُ ورُوحْ، ژِ حَقِیقَتَا زَمَانْ، ژِ پِێکْهَاتِنَا حَشْرُ وآخْرَتِێ، ژِ هَبُونَا جَنَّتُ وجَهَنَّمِێ، ژِ مَاهِیَتَا أصْلِی یَا مِرِنِێ حَتَا کَانُ وسَدَمَا سَعَادَتُ وشَقَاوَتِێ… هَمِی پِرْسُ ومَسْئَلَەیِێنْ اِیمَانِی یِێنْ کُو تِێنَە بِیرَا مِرُۆڤُ ویِێنْ نَایِێنْ عَقْلِێ مِرُۆڤْ بِدَلِیلِێنْ هَرِی قَطْعِی ؤُ بِآوَایَکِی عَقْلِی، مَانْطِقِی ؤُ عِلْمِی إثْبَاتْ دِکَە… هَانْدِێرَا عِلْمِێنْ پُۆزِیتِیفْ… شَاهْ أثَرَکَە کُو عَقْلُ وقَلْبْ إقْنَاعْ دِکَە بِدَلِیلِێنْ قَطْعِیتِرْ ئِێنْ ژِ مَسْئَلَەیِێنْ رِیَاضِی، ؤُ مَرَاقَانْ تُنَە دِکَە.
رِسَالَەیَا نُورِێ، تِلِسْمِێنْ دِینِی ؤُ نِهِێنِیِێنْ حَقِیقَتِێنْ قُرْآنِێ یِێنْ نِێزِیکِی سَدْ حَبِی حَلُ وسَافِی کِرِنَە ؤُ کِفْشْ کِرِنَە کُو بَرِێ، گَلَكْ إنْسَانْ ژِ بَرْ نَزَانِینَا هَرْ تِلِسْمَکِێ دِکَتِنْ شِكُ وشِبْهَیَانْ، نَدِکَارِینْ ژِ اَرِێنَایَانْ خَلَاصْ بِبِنُ وجَارِنَانِ ژِ اِیمَانَا خَوە دِبُونْ. نِهَا هَمِی بِێدِینْ بِبِنْ یَكُ وبِجِڤِنْ ژِی پِشْتِی کِفْشِا وَانْ تِلِسْمَانْ نِکَارِنْ سَرْ بِکَڤِنْ.
بَرْهَمِێنْ رِسَالَەیِێنْ نُورْ لِهَمْبَرْ ئِێرِیشُ وڤَگِرْتِنَا بِێدِینِیِێ کَلَهُ بَنْدَکَە مُعَاظَّمُ ومُحْتَشَمْ آڤَا کِرِیَە، چِێکِرِیَە کُو رُوخِینُ وهِلْوَشِینَا وِێ نَە پِێکَانَە. رِسَالَەیِێنْ نُورْ مُحَالِی، بَاطِلِی ؤُ نِێپِێکَانِیَا فَلْسَفَەیِێنْ دِژْبَرِی دِینْ ئِێنْ وَکِی مَادَّەپَرَسْتِی، سِرُشْتْپَرَسْتِی بِبُرْهَانِێنْ کُو نَایِێنْ پُوچْکِرِنُ وبِدَلِیلِێنْ عَقْلِی ؤُ مَنْطِقِی إثْبَاتْ کِرِیَە ؤُ هَرْ وِهَا فِلُۆزُۆفِێنْ هَرِی بِێدِینْ ژِی هِشْ کِرِنَە ؤُ سَتِمَانْدِنَە. کُفْرَا مَطْلَقْ دُچَارِی مَغْلُوبِیَتِێ کِرِیَە ؤُ ڤَگِرْتِنَا بِێدِینِتِیِێ رَاوَسْتَانْدِیَە.
فِیلُۆزُۆفِێنْ ضَلَالَتُۆزْ ئِێنْ آوْرُۆپِی ؤُ شَاگِرْدِێنْ وَانْ ئِێنْ ژِرِێدَرْکَتِی، وَاتَەیِێنْ خُیُیِی یِێنْ هِنَكْ آیَتِێنْ پِیرُۆزُ وحَدِیثِێنْ شَرِیفْ ئِێنْ مُتَشَابِحْ فَامْ نَکِرِنَە ؤُ ژِبَرْ ڤِێ ژِی بِقَصْدُ وزَانَەبُونْ لِبَرْ وَانْ رَابُونَە ؤُ إعْتِرَازْ کِرِنَە؛ دِ رِسَالَەیَا نُورِێ دَە لِهَمْبَرْ وَانْ إعْتِرَازَانْ بَرْسِڤِێنْ عَقْلِی، مَانْطِقِی تِێنَە دَایِینُ وهَرْ وِسَا تِێ إثْبَاتْکِرِنْ کُو اَوْ آیَتُ واَوْ حَدِیثْ – یَکُۆ یَکُۆ- مُعْجِزَەنَە. بِڤِی آوَایِی رِسَالَەیَا نُورِێ، ضَالَالَتُ وشِبْهَەیِێنْ کُو دِ ڤِی زَمَانِی دَە ژِبَرْ فَنُ وفَلْسَفَەیِێ دَرْتِێنْ ژِبِنِی رَاکِرِنَە، قِرَا وَانْ اَنِیَە. دَمَا کُو رِسَالَەیَا نَورِێ ڤِێ یَکِێ دِکَە لِپَیْ رِێبَازَکَە مُثْبَتَە، إثْبَاتْکَارَە.
چَاوَا کُو مِژَارِێنْ هَرِی دِژْوَارْ ئِێنْ کُو گَلَكْ عَالِمْ دَاهَرِزِینَە رِیِێنْ جَتَرَە، بِآوَایَکِی گَلَكْ زَلَالُ ودِ صُورَتَکِی گَلَكْ قَطْعِی دَه صَافِی کِرَنَە وِسَا ژِی ژِ کُورَاهِیِێنْ هَرِی بِخَتَرَە ؤُ گِرْدَاڤْ بِشُۆپِینَا رِیَا بِنُورْ آ أهْلِێ سَنَّتُ وجَمَاعَتِێ دَرْکَتِیَە قَرَاخَا سَلَامَتِێ ؤُ خِوینَرِێنْ بَرْهَمِێنْ نُورَانْ ژِی بِوِی آوَایِی دَرْخِسْتِنَە.
مَثَلَا دِ مَسْئَلَەیَا حَشْرَا جِسْمَانِی دَە، ژِیرَکَکِی نَاڤْدَارْ ئِێ وَکِی اِبْنِی سِینَا یِێ ژِ حُکَمَایَانْ گُۆتِیَە “حَشْرْ نَقْلِیَە، اَمْ بَاوَرِی پِێ تِینِنْ؛ لِێ عَقْلْ دِ ڤِێ رِیِێ دَە بِکَارَە بِچَە.” دِ رِسَالَەیِێنْ نُورْ دَە اَڤْ حَقِیقَتْ بْفَیْضَا قُرْآنِێ بْآوَایِێ عَقْلِی هَمْ ژِی وِسَا بِشِێوَازَکِێ هَاتِیَە إثْبَاتْکِرِنْ کُو گَلْ بِ گِشْتِی دِکَارِنْ ژِێ إسْتِیفَادَە بِکِنْ.
تَحْصِیلَا رِسَالَەیِێنْ نُورْ بِرَاسْتِی ژِی نَوَازَە، رَسَنُ وبِێمَانَنْدَە. دِ هَرْ کِیژَانْ تَحْصِیلِێ دَە بَە مَنْفِعَتَا مَادِّی، ؤُ پَایَە ؤُ مَوْقِیَكْ وَکِی آمَانْجْ تِێ حِزِرْکِرِنُ وبِوِێ فِکِرُ ومَبَسْتِێ ژِبُۆ وِێ تَحْصِیلِێ تِێ دَوَامْکِرِنْ. دَرْسْ بِپِرَانِی ژِبُۆ گِهِیشْتِنَا مَادِّیَاتُ وشُۆهْرَتِێ – بَلْکِی جَارِنَانْ بِزُۆرِێ – تِێنْ ڤَخْوَەنْدِنْ. لِێ اَوْ کَسِێنْ کُو بَخَونْدِنَا بَرْهَمِێنْ رِسَالَەیَا نُورِێ تَحْصِیلَا وِێ دِکِنْ، کُو دِشِبِهَە تَحْصِیلَا زَانِینْگَهَکَە سَرْبَسْتْ آ نَؤُۆرْگَانِیزَە کِرِی، ژِ بِلِی خِدْمَتَا قُرْآنُ واِیمَانِێ تُو اَرْمَانْجَکَە دُنْیَوِی نَافِکِرِنْ. تَڤِی کُو وِسَا [بِێبَرْژَوَنْدِی]یَە، رِسَالَەیِێنْ نُورْ کُو بَرْهَمِێنْ عِلْمِی، اِیمَانِی ؤُ جِدِّینَە، عِشْقُ وشَوْقَکَە اَوْچَنْدْ مَزِنُ وکِێفُ وحَزَا اَوْقَاسْ بِێحَدْ تِێنَە خَونْدِنْ کُو خِوینَرِێنْ وَانْ ئِێنْ دِلْسُۆزُ وژِدِلْ دِکِنْ خَوەدِیِێ دِلْخَوازِیَکَە قَوِینْ، کُو بِچَنْدِینْ جَارْ دِدَە خَونْدِنْ.
اَڤْ بَرْهَمِێنْ نَوِازَە ژِبَرْ رِێبَازَا رَسَنُ وبَالْکِێشُ وبِهُنَرَا خَوە یَا بَالَا ؤُ أدَبِی، بِتَایْبَتِی ژِ جِوَانِێنْ تَحْصِیلَا لِیسَە ؤُ زَانِینْگَهِێ رَە، خَوە دِدِنْ خَونْدِنْ.
خَونْدَڤَانِێنْ دِ دِبِسْتَانَانْ دَە بِاُۆتُۆرِتَە ؤُ دِیسِیپْلِینِێ تِێنَە إدَارَەکِرِنُ ومِرُۆڤْ بِڤِی آوَایِی دِکَارَە بِدَە خَونْدِنْ. اِیجَا بَدِیعُ الزَّمَانْ تُو کَسِی مَجْبُورِی رِسَالَەیِێنْ نُورْ نَکِرِیَە. لِێ بَلِێ پِرَانِیَا خِوینَرِێنْ بِسَدْ هَزَارِی بِێیِی کُو وِی بِبِینِنْ بِگِرِێدَانَکَە نَهَژِینَرُ ونَقَتِینَرْ ژِێ رَە بُونَە طَلَبَە ؤُ ژِ رِسَالَەیِێنْ نُورْ دَرْسَا خَوە دِخِوینِنْ. هَا دَرْسْدَارِیَکَە وِسَا نُوَازَە ؤُ دَرِی عَدَتِێ دِ تُو مَدْرَسَەیَکَە دَە نَهَاتِیَە دِیتِنْ – چِە دِ نِێزْدِیرُۆکِێ دَە ؤُ چِە دِ دُورْدِیرُۆکِێ دَە – اَمْ لِتُو زَانِینْگَهَکِێ ؤُ لِتُو دِبِسْتَانَکِێ لِێ رَاسْتْ نَهَاتِنَە.
آیَتِێنْ دِ رِسَالَەیِێنْ نُورْ دَە مُعْجِزَەیَا هَرِی مَزِنْ آ قُرْآنَا حَکِیمْ بِێیِی کُو تَایْبَتْمَنْدِیَا وِێ وِنْدَا بِکَە بِهُنَرُ ومَهَارَتَکَە مَزِنْ تِێنَە تَفْسِیرْکِرِنْ. ژِبَرْ ڤِێ، هَرْ جُرُە چِینَا گَلْ، وَکِی ژِنْ، مِێرْ، کَارْمَنْدُ وأصْنَافْ، عَالِمُ و فَیْلَسُۆفْ دِخِوینِنُ وژِێ فَامْ دِکِنْ. لِگُۆرِی بَهْرَیِێنْ خَوە سُودِێ ژِێ وَرْدِگْرِنُ وخَوە بِێتِرْ پِێ ڤَە گِرِێ دِدِنْ.
خَونْدَڤَانِێنْ لِیسَەیَانْ، زَانِینْگَهَانْ؛ پِرُۆفَسُۆرْ، دُۆچَنْتُ وفَیْلَسُۆفْ رِسَالَەیِێنْ نُورْ دِخِوینِنْ. اَڤْ چِینِێنْ رَوْشَنْبِیرْ بِآوَایَکِی رَاسَرِی عَدَتِێ إسْتِفَادَە دِکِنُ وهَرْ وِهَا دَرَاسَایِیَا رِسَالَەیَا نُورِێ ؤُ رَاسَرِیَا وِێ یَا دِ هُنَرَا نِڤِیسِێ دَە تَصْدِیقْ دِکِنُ وبِوَانْ رَە دِلْخَوازِیَكْ چِێدِبَە کُو دِ نَاڤْ حَیْرَتَانْ دَە دِخَوازِنْ تَمَامِێ کُلِّیَاتِێ بِخِوینِنْ.
هَرْ کَسِێنْ سَرْوَخْتُ وتَقْدِیرْکَارْ ئِێنْ کُو هِێ نُهْ بَدِیعُ الزَّمَانُ ورِسَالَەیِێنْ نُورْ دِنَاسِنْ گَلَكْ حَیْفَا خَوە لِخَوە تِینِنْ کُو رُۆژَكْ بَرِی رُۆژَانْ نَنَاسِینَە لَوْمَا ژِبُۆ تَلَافِیَا وَانْ زَمَانِێنْ وَنْدَا کِرِنَە وَقْتِێنْ خَوە یِێنْ مُسَاعِدْ ڤَالَا دَرْبَاسْ نَاکِنْ قِیمَتَا وَقْتَکِی وَكْ پِێنْجْ دَقِیقَەیَانْ ژِی دِزَانِنُ ودَسْتْ پِێ دِکِنْ کُو بِشَڤُ ورُۆژْ لِسَرْ رِسَالَەیِێنْ نُورْ بِخَبِتِنْ. اَڤْ رَغْبَتُ وعَلَاقَەیَا تُنْدْ دِ بَرْهَمِێنْ تُو دَرُونِینَاسْ، جِڤَاکْنَاسُ وفَیْلَسُۆفِی دَە نَهَاتِیَە دِیتِنْ. ژِ بَرْهَمَانْ وَانْ کَسَانْ، آنْجَاخْ وَانْ کَسِێنْ خَوەنْدَە ؤُ بِتَحْصِیلْ کَارِینَە إسْتِفَادَە بِکِنْ. زَارُۆکَکِی دِبِسْتَانَا نَاڤِینْ یَانْ ژِی ژِنِکَکَە خَونْدَە دَمَا کُو بَرْهَمَا فِلُۆزُۆفَکِی مَزِنْ خَونْدِیَە نَکَارِیَە إسْتِفَادَە بِکَە. لِێ بَلِێ هَرْ کَسْ لِگُۆرِی آسْتَا خَوە ژِ رِسَالَەیِێنْ نُورْ إسْتِفَادَە دِکَە.
ژِ تَارِیخْچَەیَا ژِیَانَا بَدِیعُ الزَّمَانْ، اَنْوَارْ نَشْرِیَاتْ، وَرْگِێرْ: رَمَضَانْ چَتِینْ